Prezes – Teresa Janicka – Panek

Działalność Oddziału Regionalnego TUL w Piotrkowie Trybunalskim

Wszystko zaczęło się w dniu 11 grudnia 1991 r., kiedy to do Piotrkowa Trybunalskiego, do siedziby biura PSL, przybyła z misją utworzenia Oddziału Regionalnego TUL Koleżanka Zofia Kaczor-Jędrzycka, prezes Zarządu Krajowego TUL, w towarzystwie członka Zarządu Krajowego TUL, zasłużonego działacza oświaty rolniczej – dyrektora Janusza Dzierżawskiego. Po odśpiewaniu pieśni Błogosławiona dobroć człowiek głos zabrała prezes Zofia Kaczor-Jędrzycka, która swym aksamitnym głosem, z pełnym zaangażowaniem i entuzjazmem przedstawiła krótki zarys historii uniwersytetów ludowych oraz idee tego odradzającego się ruchu i jego zadania statutowe. Na sali zebrała się, licząca trzydzieści trzy osoby, grupa członków – założycieli Oddziału, a wśród nich: przyszły wicepremier – Roman Jagieliński, wojewoda Piotrkowski – Andrzej Szczepocki, rektor Filii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Piotrkowie Trybunalskim – prof. dr hab. Jerzy Kukulski. Uczestnikami zjazdu byli także: przyszły wicewojewoda Łódzki (obecnie prof. SGGW) – Sławomir Juszczyk, kilku dyrektorów wydziałów Urzędu Wojewódzkiego, dyrektorzy szkół rolniczych, naczelnicy gmin i sympatycy uniwersytetów ludowych. Zebrani jednogłośnie postanowili powołać Oddział i wybrali jego władze na czele z prezesem, którym został dr Zygmunt Wieczorek i wiceprezesami: prof. dr hab. Jerzym Kukulskim i mgr inż. Stanisławem Banaszkiem, sekretarzem została inż. Zofia Stachaczyk.

Zarząd niezwłocznie przystąpił do działania, przyjmując plan pracy. Działania Oddziału zostały skierowane na dotarcie z ideą uniwersytetów ludowych do szerokiej rzeszy nauczycieli i uczniów szkół średnich województwa piotrkowskiego. Już na pierwszym posiedzeniu Zarządu podjęto decyzje o powołaniu:

• Nauczycielskiego Uniwersytetu Ludowego w Zespole Szkół Rolniczych w Dobryszycach – pod kierunkiem kol. Sławomira Juszczyka;
• Środowiskowego Uniwersytetu Ludowego i Muzeum Ludowego w Przedborzu – pod kierunkiem nauczyciela szkoły rolniczej, lokalnego kolekcjonera eksponatów muzealnych – Tadeusza Michalskiego;
• Wszechnicy Ludowej w Piotrkowie Trybunalskim dla działaczy i członków TUL, samorządowców i działaczy społecznych – pod kierunkiem Zygmunta Wieczorka;
• Szkolnego Uniwersytetu Ludowego w Zespole Szkół Rolniczych w Szydłowie – pod kierunkiem Teresy Janickiej-Panek.

Oddział nieustannie poszerzał teren swojego działania, jednając nowych członków między innymi z terenu Łodzi, Skierniewic i Łowicza. Wielu osobom znana była działalność uniwersytetów ludowych, gdyż w przeszłości istniały w tych miejscowościach lub w ich sąsiedztwie takie placówki.

Podjęte na tym posiedzeniu zadania były realizowane dynamicznie. Już w maju 1992 r. zainaugurował swoją działalność Nauczycielski Uniwersytet Ludowy, organizując dwudniową konferencję metodyczną pt.: „Wspomaganie rozwoju” z udziałem m.in. prof. dr hab. Tadeusza Pilcha, prezesa ZK TUL – Zofii Kaczor-Jędrzyckiej, prof. dr hab. Anny Brzezińskiej z Uniwersytetu Poznańskiego, prof. dr hab. Bronisława Gołębiowskiego z Uniwersytetu Warszawskiego.

Wielkim zainteresowaniem cieszyły się zagadnienia, wynikające ze starań Polski o przystąpienie do UE. OR TUL w Piotrkowie Trybunalskim opracował program doskonalenia zawodowego w zakresie polityki rolnej i ekonomicznych aspektów działalności rolnictwa w gospodarce wolnorynkowej dla nauczycieli zawodu szkół rolniczych; głównie nauczycieli ekonomiki i rolnictwa, a także rolników województwa piotrkowskiego i częstochowskiego. Program ten uzyskał akceptację Komisji Europejskiej i był realizowany w ramach przyznanych Polsce funduszyprzedakcesyjnych. Wykładowcami byli pracownicy naukowi SGGW i WSR w Krakowie; w tym prof. dr hab. Janusz Żmija, a także dydaktycy z Irlandii, gdyż w wyniku przetargu do realizacji programu wyłoniono firmę z Irlandii.

Kolejną formą doskonalenia nauczycieli, pracowników urzędu wojewódzkiego i pracowników urzędów gmin był półroczny kurs funkcjonowania giełd towarowych w Unii Europejskiej, połączony z wyjazdem studyjnym na giełdy do Paryża i Frankfurtu n. Menem. Kurs oparty był na programie opracowanym w głównej mierze przez pracowników warszawskiej giełdy towarowej. Wiodącą pomoc w uzyskaniu środków na jego realizację uzyskał nasz OR TUL od ówczesnego Wicepremiera – Ministra Rolnictwa – Romana Jagielińskiego.

W Zespole Szkół Rolniczych w Bujnach zorganizowany został trzydniowy kurs dla nauczycieli ekonomiki rolnej, z udziałem osób spoza naszego oddziału, na temat prawa rolnego, który cieszył się sporym zainteresowaniem, gdyż wzięło w nim udział ponad siedemdziesięciu uczestników.

Ważne miejsce w działalności naszego Oddziału Regionalnego TUL zajmuje Zespół Szkół Rolniczych im. Juliusza Poniatowskiego w Czarnocinie. W grudniu 1992 r. zaprosiliśmy inne oddziały regionalne TUL z całej Polski na trzydniową sesję pt.: „Wigilia Reymontowska” w celu poznania i zwiedzenia regionu łódzko-piotrkowskiego. Sesja zgromadziła ponad 200 osób. Uczestnicy odwiedzili Lipce Reymontowskie i trzy muzea regionalne, znajdujące się w tej miejscowości. Istnienie trzech placówek muzealnych w jednej małej miejscowości jest fenomenem na skalę niespotykaną w świecie. W Lipcach Władysław Reymont umiejscowił akcję powieści Chłopi. Obecną nazwę miejscowości z członem ,,Reymontowskie” wprowadzono w 1983 r. Co roku na początku lipca odbywa się tu impreza pod nazwą „Dzień Reymonta”. Od kilku lat przybywają na nią liczni goście, również z zagranicy.

W Czarnocinie w tym samym dniu wieczorem gościł Amatorski Zespół Pieśni i Tańca z Lipiec, a jego występy oklaskiwali również licznie zgromadzeni mieszkańcy wsi.

Zespół Szkół Rolniczych w Czarnocinie jeszcze dwukrotnie gościł brać tulowską na spotkaniach wigilijnych, a ostatnio w 2015 r. na spotkaniu wielkanocnym. Ta sesja połączona była z krajowym zjazdem sprawozdawczo-wyborczym ZK TUL.

ZSR w Czarnocinie szczególnie upodobali sobie tulowcy, organizując tam trzykrotnie sesje letnie. Działo się to głównie za sprawą bardzo gościnnych, energicznych i sympatycznych pracowników szkoły: nauczycieli, wychowawców internatu, pracowników administracji szkolnej oraz pracowników obsługi. Dyrektor Szkoły, AnnaSimura z wielką serdecznością nie tylko zawsze witała gości, ale i towarzyszyła im w czasie wszystkich zajęć. Z kolei kol. Roman Jabłonka witał gości pięknymi melodiami, które wygrywał na akordeonie; wielokrotnie zauroczył uczestników występami chóru, którym osobiście kierował.

Społeczne Muzeum Ludowe w Przedborzu – to ważna inicjatywa w historii naszego Oddziału. Zarząd OR TUL udzielił wsparcia i podjął skuteczne rozmowy z władzami lokalnymi oraz Centralnymi (Ministerstwo Rolnictwa, ZK TUL) w celu pozyskania środków finansowych na remont pomieszczeń dla Społecznego Muzeum Ludowego w Przedborzu. Początki przedborskiego muzeum wiążą się z powołaniem przy tamtejszej szkole rolniczej w 1986 r. przez wybitnego społecznika, znawcę regionu, nauczyciela przedmiotów rolniczych w miejscowej ZSR mgr. inż. Tadeusza Michalskiego, Szkolnej Izby Ludowej. Ta skromna inicjatywa zaowocowała z czasem powstaniem Społecznego Muzeum Ludowego, które stało się następnie muzeum miejskim.

Obecnie Przedborskie Muzeum według oceny specjalistów z zakresu muzealnictwa, jest jednym z bardziej interesujących w Polsce i ma charakter małego skansenu. Jego zbiory obejmują kilka tysięcy eksponatów o charakterze etnograficznym i historycznym, które prezentowane są w ramach kilku stałych ekspozycji: podwórze wiejskie z wystawą dawnych narzędzi, wozem i studnią z żurawiem; kącik z macewami po przedborskich Żydach; kuźnia i warsztat bednarski; izba ludowa w XIX-wiecznym stylu, a w niej piec z zapieckiem, czynne krosno, dawne meble; zanikające rzemiosło (rymarstwo, szewstwo, plecionkarstwo, ciesielstwo, siciarstwo, garncarstwo); sala z wyrobami tkactwa przedborskiego; historia Przedborza i okolic – wystawa prezentująca dużą kolekcję ludowych rzeźb, haftów, obrazów i fotografii chat wiejskich; bunkier partyzancki z okresu II wojny światowej; dzieje Żydów przedborskich, na której prezentowany jest m. in. Szynkwas z dawnego zajazdu; zasłużeni dla Ziemi Przedborskiej; galeria obrazów sakralnych (około dwustu eksponatów); ekspozycja młyna wodnego typu żarnowego.

OR TUL w Piotrkowie Trybunalskim postanowił wspólnie z Zarządem Powiatowym PSL obchodzić upamiętnienie działalność wybitnego polityka – Wincentego Witosa, inicjując w dniu 3 czerwca 2013 r. konferencję popularno-naukową, we współpracy z Uniwersytetem im. Jana Kochanowskiego, Filia w Piotrkowie Trybunalskim, Zarządem Powiatowym Polskiego Stronnictwa Ludowego w Piotrkowie Trybunalskim pt.: „Wincenty Witos na Ziemi Piotrkowskiej – nieznane dzieje”. Oddziałowi partnerowali Wyższa Szkoła Biznesu i Nauk o Zdrowiu w Łodzi oraz Wojewódzki Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Piotrkowie Trybunalskim. Konferencja odbyła się w Centrum Idei Ku Demokracji u Panien Dominikanekprzy Kościele MatkiBoskiej Śnieżnej. Cytowany poniżej program Konferencji odzwierciedla poruszoną problematykę, zaprezentowaną przez naukowych pasjonatów i społeczników, w siedemdziesiątą rocznicę pobytu Wincentego Witosa na Ziemi Piotrkowskiej:

• prof. UJK dr hab. Mieczysław Adamczyk: „Wincenty Witos – sylwetka, polityka”;
• Henryk Siemiński (Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi): „Ruch Ludowy na Ziemi Piotrkowskiej w dwudziestoleciu międzywojennym”;
• Marek Białokur (UO): „Wincenty Witos jako lider ruchu ludowego w międzywojennej karykaturze i satyrze społeczno-polityczne”;
• Marek Sioma (UMCS): „Bez Witosa. Walka o chłopa, pozycja kmiecia w społeczeństwie w latach 1937-1939”;
• Barbara Olak (TPMWW Wierzchosławice), dr Dariusz Rogut (UJK): „Wincenty Witos w Piotrkowie (1944-1945)”.

W sesji uczestniczyli świadkowie tamtych dni; w tym dowódca Oddziału AK, gen. Stanisław Burza-Karliński, pod którego ochroną przebywał Wincenty Witos, a ponadto osoby ukrywające Witosa, młodzież ze szkół, noszących jego imię, prezydent Miasta Piotrkowa i starosta powiatu.

W konferencji w Piotrkowie udział wzięli: ks. Ireneusz Bochyński, rektor kościoła Matki Bożej Śnieżnej – gospodarz spotkania, ks. kanonik Andrzej Chycki, proboszcz parafii św. Jakuba Apostoła w Piotrkowie, gdzie w 1945 r. ukrywał się Wincenty Witos, przewodniczący Sejmiku Województwa Łódzkiego – Marek Mazur, prezydent miasta Piotrkowa – Krzysztof Chojniak. Wśród zaproszonych gości znaleźli się także nauczyciele akademiccy, pracownicy placówek kulturalnych i oświatowych oraz przedstawiciele stowarzyszeń i sympatycy TUL.

Konferencja w Piotrkowie Trybunalskim zapoczątkowała przygotowania do uroczystości, które upamiętniały pobyt Wincentego Witosa na Ziemi Piotrkowskiej. Kulminacyjne uroczystości zaplanowano na lata 2014-2015. I tak: w dniu 18 maja 2014 r. miało miejsce odsłonięcie tablicy na frontonie kamienicy przy Placu Czarnieckiego w Piotrkowie Trybunalskim dla upamiętnienia pobytu Wincentego Witosa w czasie okupacji, którego chroniła przed Niemcami między innymi rodzina Państwa Świeżyńskich. Uroczystość zgromadziła ok. 500 osób. W dniu 18 października 2015 r. nastąpiło odsłonięcie pomnika (w formie popiersia) Wincentego Witosa w Piotrkowie Trybunalskim, z udziałem działaczy TUL i PSL, z Prezesem PSL – Władysławem Kosiniak-Kamyszem włącznie.

W działalności naszego OR TUL istotną rolę odgrywali wyjątkowi ludzie. Do ich grona należy zaliczyć śp. Ireneusza Rozwandowicza i śp. Zofię Stachaczyk.

Wspomnienia i pamięć o przeszłości TUL są istotne, ale trzeba także zatroszczyć się o przyszłość Oddziału. Myślę, że powierzenie tego zadania kol. Teresie Janickiej-Panek, wieloletniej wiceprezes, osobie z doświadczeniem pedagogicznym i akademickim, profesor uczelni, zaowocuje pozytywną kontynuacją idei TUL.

Z relacji kol. Anny Skonecznej, z którą spotkaliśmy się w dniu 15 września 2021 r. wynika, że w dniu 16 października 2021 r. minie osiemnasta rocznica powstania Teatru Młodych im. Wojciecha Bogusławskiego w Lubochni. Jubileusz dziesięciolecia w 2013 roku stał się okazją do podsumowania osiągnięć Teatru, do podziękowania aktorom za krzewienie polskich tradycji i wyróżnienia osób, które prowadzą działalność kulturalną na terenie Gminy Lubochnia. Odznaczenie i dyplomy przyznał Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Bogdan Zdrojewski. Odznakę honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej” otrzymała Anna Skoneczna – opiekunka Teatru, zaś dyplom za Szczególne Zasługi w Upowszechnianiu Kultury Regionalnej przypadł Janinie Schab – poetce oraz Małgorzacie Tyce – opiekunce Młodzieżowego Zespołu Pieśni i Tańca „Lubochnianie”.

A wszystko zaczęło się w 2003 r., gdy powołano Teatr Młodych w Lubochni. Do najważniejszych osiągnięć Teatru Młodych w Lubochni należy zaliczyć:

• dwukrotne zdobycie „Złotej Maski” w przeglądach Teatrów Małych Form „Tomaszowskie Teatralia” w Tomaszowie Mazowieckim;
• nagrodę specjalną na II Przeglądzie Regionalnych Zespołów i Śpiewaków Ludowych „Siedlisko 2008” w Aleksandrowie Łódzkim;
• nagrodę Marszałka Województwa Lubelskiego za szczególnie wysokie walory artystyczne widowiska obrzędowego pt.: „Jasio się żeni”, opartego na obyczaju weselnym z lat 50. ubiegłego wieku z okolic Lubochni na XXV Ogólnopolskim Sejmiku Teatrów Wsi Polskiej w Tarnogrodzie;
• zdobycie prestiżowej nagrody „Złotego Jelonka” na XXXII Międzynarodowym Jarmarku Folkloru w Węgorzewie za szczególną troskę w pielęgnowaniu rodzimej tradycji;
• I nagrodę w IX Mazowieckim Festiwalu Teatrów Obrzędowych im. W. Siemiona i prezentacja nagrodzonego widowiska w Muzeum Etnograficznym w Warszawie;
• I nagrodę „Statuetkę Boryny”, przyznaną na XVII Festiwalu Obrzędów Weselnych w Węgorzewie;
• nagrodę Sejmiku Województwa Łódzkiego, przyznaną za szczególne osiągnięcia w zakresie twórczości artystycznej oraz upowszechniania i ochrony dóbr kultury;
• I miejsce Janiny Schab oraz II miejsce Kazimiery Stańdo w 48. Ogólnopolskim Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym;
• wyróżnienie Teatru w 2016 r. statuetką „Przyjaciel Powiatu” podczas Powiatowego Spotkania Noworocznego w Ujeździe.

Sukces czteropokoleniowego Teatru stał się udziałem ponad trzystu osób, które na przestrzeni trzynastu lat prezentowały na scenie swoje aktorskie, wokalne i taneczne talenty. W przygotowanie jubileuszu oraz w zorganizowanie widowiska weselnego 15 sierpnia 2013 r. podczas uroczystości odpustowych w lubocheńskiej parafii zaangażowała się ówczesna dyrektor Gminnego Ośrodka Kultury Joanna Męcina. Z głębokim smutkiem przyjęliśmy wiadomość o Jej nagłej śmierci.

Zauroczenie działalnością TUL – powiedziała Anna Skoneczna – wynikające już z pierwszego mojego udziału w profesjonalnie zorganizowanej sesji, a było to w ZSR w Czarnocinie w 2001 r. Poznałam po raz pierwszy, czym jest TUL; dostrzegłam wielu oddanych sprawie działaczy; w tym z OR w Piotrkowie Trybunalskim, odkryłam wówczas, że nauka i muzyka mogą ze sobą współistnieć, a to za sprawą animatora – kol. Romana Jabłonki. Przygotowane wykłady wzbogacano licznymi pieśniami o głębokim sensie; pozwalały one na poznawanie, przeżywanie i działanie; angażowały uczestników wszechstronnie. Z tej sesji zabrałam książkę autorstwa Krystyny Wieczorek Młyn na Stawkach, którą z zainteresowaniem czytała cała moja rodzina i znajomi. Wnikliwie podglądałam bardziej doświadczonych w TUL, uczyłam się od niepowtarzalnej Jadzi Kolasińskiej, będąc uczestniczką organizowanych przez Nią sesji, a Święta Bożego Narodzenia zaczynały się w moim sercu od wieczerzy wigilijnej w gościnnym Głuchowie, najpierw u Zosi Nester, potem u Dorotki Skorzyckiej. Wówczas narodziła się refleksja, bym i ja, jako mieszkanka powiatu łowickiego, przeniosła niektóre działania tulowskie na swój teren. I tak się stało: zrobiliśmy:

• letnią sesję w Łowiczu w szkole medycznej (u dyr. Tadeusza Żaczka);
• konferencje w Szkole Podstawowej w Bobrownikach (u dyrektor Ewy Zabrzewskiej);
• w Gimnazjum w Dzierzgówku (u dyrektor Grażyny Aleksandrowicz).

Trwający nieustannie proces ewolucji założeń programowych UL, wsparty projektem realizowanym w ramach Programu Wspierania Rozwoju Uniwersytetów Ludowych na lata 2020-2030 w zakresie zadania ,,Nowe i nowoczesne oblicze Towarzystwa Uniwersytetów Ludowych”, postawił przed działaczami; także i nami, nowe wyzwania. Wymaga uwzględniania zróżnicowanego i nie zawsze sprzyjającego kontekstu zmian, nad czym pewnie będziemy debatować w trzydziestą rocznicę powołania Oddziału (w grudniu 2021 r.).

dr Teresa Janicka-Panek, prezes OR TUL w Piotrkowie Trybunalskim,

mgr inż. Stanisław Banaszek, były wieloletni prezes OR TUL w Piotrkowie Trybunalskim